Artikülasyon ve fonolojik bozukluklar, çocuklarda en sık karşılaşılan konuşma problemlerinden biridir. Bu bozukluklar, çocuğun konuşma seslerini doğru bir şekilde üretme ve kullanma yeteneğini etkiler. Bu durum, çocuğun anlaşılırlığını ve iletişim becerilerini olumsuz yönde etkileyebilir.
Artikülasyon Bozukluğu
Artikülasyon bozukluğu, çocuğun konuşma seslerini üretirken dil, dudak, damak veya diş gibi artikülatör organların doğru pozisyonu sağlayamamasından kaynaklanır. Bu bozukluk, belirli seslerin yanlış üretilmesi veya hiç üretilmemesi ile karakterizedir.
Belirtiler
- Seslerin Yerine Başka Seslerin Kullanılması: Örneğin, “r” sesinin “y” olarak üretilmesi (örneğin, “araba” yerine “ayaba”).
- Ses Eklemeleri: Kelimenin içine fazladan ses eklenmesi (örneğin, “kitap” yerine “kitlap”).
- Ses Eksiltmeleri: Kelimenin içindeki bir sesi düşürme (örneğin, “kalem” yerine “kaem”).
- Sesin Bozulması: Sesin, kelimenin içinde doğru şekilde üretilememesi (örneğin, “şişe” yerine “sise”).
Fonolojik Bozukluk
Fonolojik bozukluk, çocuğun dilin kurallarına ait bilgileri edinmede yaşadığı güçlüklerle ilgilidir. Bu bozukluk, çocuğun konuşma seslerini organize etme ve kullanma biçimini etkiler.
Belirtiler
- Ses Değiştirmeleri: Bazı seslerin başka seslerle sürekli olarak değiştirilmesi (örneğin, “kedi” yerine “tedi”).
- Ses Kalıplarının Yanlış Kullanılması: Dilin fonolojik kurallarına uygun olmayan ses kalıplarının kullanılması.
- Anlaşılırlık Sorunları: Konuşmanın büyük oranda anlaşılamaması ve çocuğun yaşıtlarına göre belirgin şekilde geride kalması.
Nedenleri
Artikülasyon ve fonolojik bozuklukların kesin nedenleri her zaman belirlenemeyebilir, ancak bazı olası nedenler şunlardır:
- Genetik Yatkınlık: Ailede dil ve konuşma bozukluklarının olması.
- İşitme Kaybı: Geçici veya kalıcı işitme kayıpları.
- Oral-Motor Zorluklar: Ağız kaslarının koordinasyonundaki problemler.
- Gelişimsel Gecikmeler: Genel gelişimsel gecikmelerin bir parçası olarak dil ve konuşma becerilerinde geri kalma.
Değerlendirme ve Tedavi
Artikülasyon ve fonolojik bozuklukların değerlendirilmesi ve tedavisi, alanında uzman bir dil ve konuşma terapisti tarafından yapılmalıdır.
Değerlendirme
- Konuşma Seslerinin Analizi: Çocuğun ses üretimi ve kullanımı analiz edilerek, hatalı üretimlerin ve kalıpların belirlenmesi.
- Gelişimsel Geçmiş: Aileden alınan bilgilerle çocuğun gelişimsel geçmişinin incelenmesi.
- Standart Testler: Artikülasyon ve fonolojik becerileri değerlendiren standart testlerin uygulanması.
Tedavi
Tedavi planı, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına ve bozukluğun türüne göre şekillendirilir. Tedavi sürecinde:
- Artikülasyon Terapisi: Çocuğun hatalı ürettiği sesleri doğru üretmeyi öğrenmesi için özel egzersizler yapılır.
- Fonolojik Terapi: Çocuğun dilin fonolojik kurallarını anlaması ve doğru ses kalıplarını kullanması için stratejiler öğretilir.
- Evde Uygulama: Ailelere, çocuklarının terapi dışında da pratik yapmaları için evde uygulayabilecekleri egzersizler verilir.
Kaynaklar
- Bowen, C. (2014). Children’s speech sound disorders. John Wiley & Sons.
- Topbaş, S. (2011). Türkçe Sesletim–Sesbilgisi Testi: Geçerlik-Güvenirlik ve Standardizasyon Çalışması.
- Yıldız, E. İ. (2023). 4-7 Yaş Arası Konuşma Sesi Bozukluğu Olan ve Olmayan Çocukların Anlamsız Sözcük Tekrarı Testinin Karşılaştırılması (Master’s thesis, Kapadokya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü).
Bursa Dil ve Konuşma Merkezi olarak, artikülasyon ve fonolojik bozukluklar konusunda uzman ekibimizle yanınızdayız. Çocuğunuzun dil ve konuşma gelişimini desteklemek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.